HISTORIA TOWARZYSTWA GIMNASTYCZNEGO ”SOKÓŁ” MYŚLENICE

Nasze stowarzyszenie jest samorządną organizacją pozarządową z tradycjami historycznymi sięgającymi czasów zaborów.
Celem „Sokoła, tak wtedy, jak i dzisiaj, jest prowadzenie działań wychowawczych i szerzenie kultury fizycznej dla wyrobienia w młodym pokoleniu „odpowiedzialności za swe czyny, poczucia obowiązku i wszelkich cnót obywatelskich” – o czym mówi nasz statut.

Zadanie to realizujemy w atmosferze zaufania i wzajemnego szacunku, przy wsparciu wielu osób fizycznych i instytucji publicznych. Chciałem podkreślić, że nasze działania zawsze znajdują wsparcie władz Gminy Myślenice, Starostwa Powiatowego w Myślenicach, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego, Ministerstwa Sportu i Turystyki oraz parlamentarzystów z naszego powiatu. Oprócz samorządów i przedstawicieli władz państwowych bezinteresownie pomaga nam liczne grono mieszkańców ziemi myślenickiej, którym w tym miejscu składam serdeczne podziękowania.

Prezes „Sokoła” Marek Mikoś

Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” powstało na ziemiach polskich w czasie zaborów, po upadku Powstania Styczniowego. Jego założyciele pragnęli stworzyć organizacje patriotyczną, która miała służyć uciskanemu narodowi. Poprzez propagowanie gimnastyki i podnoszenie sprawności fizycznej realizowali szersze cele – podtrzymywanie morale społeczeństwa oraz przygotowanie Polaków do walki o niepodległość.

Pierwsze towarzystwo „Sokole” na ziemiach polskich zostało założone we Lwowie (stolicy Galicji) na przełomie 1866 i 1867 roku. Kilka lat wcześniej w czeskiej Pradze powstało pierwsze stowarzyszenie gimnastyczne „Sokół”. Z Pragi przesłano nie tylko statut i regulaminy stowarzyszenia, ale również zaproponowana za pośrednictwem organizacji zbliżenie naszych narodów. Czesi proponowali, aby lwowskie towarzystwo przyjęło także nazwę „Sokół”.

Członkami założycielami lwowskiego „Sokoła” byli znamienici mieszczanie. Pierwszym prezesem został wybrany dr Józef Milleret, lekarz chirurg i położnik oraz radny miasta Lwowa. Rozwój ruchu sokolego w Galicji początkowo napotykał olbrzymie bariery m.in. finansowe, brak wsparcia ze strony władz lokalnych i krajowych, obojętna postawa społeczeństwa wobec kultury fizycznej i zdrowego stylu życia oraz brak wykwalifikowanej kadry. Przełomowy był rok 1884, kiedy otwarto pierwszą własna sale do ćwiczeń (na 500 osób) a zarazem siedzibę Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” we Lwowie. Do tego roku obok stołecznej organizacji działały tylko dwie filie w Stanisławowie i Tarnowie. Rok później powstały cztery nowe gniazda „Sokoła”, w tym w Krakowie. W kolejnych latach przybywało kilka a później nawet kilkanaście ogniw terenowych co roku. Przed I wojną światową „Sokół” obecny był w prawie wszystkich miastach Galicji. Zrzeszał ok.30 tysięcy członków zorganizowanych w 261 towarzystwach.

W Galicji Zachodniej, po Krakowie, pierwsze gniazda sokole powstały w Nowym Sączu, Oświęcimiu i Wadowicach (1887) oraz w Nowym Targu (1889). W Galicji było wówczas już 59 towarzystw sokolich. Tak szybki postęp był możliwi m.in. dzięki porozumieniu się z krajowymi władzami oświatowymi, które dostrzegły potrzebę rozwoju fizycznego i wspierały działania popularyzujące gimnastykę oraz aktywność fizyczna na świeżym powietrzu. Najważniejszym jednak czynnikiem sprzyjającym powstawaniu nowych gniazd i rozwijaniu się już istniejących była ich kulturotwórcza rola w środowiskach lokalnych.

W dobie autonomii galicyjskiej, kiedy Myślenice zpowrotem stały się siedzibą powiatu, miasto zaczęło się modernizować. Zawdzięczało to zarówno ogólnej koniunkturze, jak też aktywności ówczesnych włodarzy. Urząd burmistrza pełnił w tamtych latach Mikołaj Klakurka. Podczas jego urzędowania powstało w 1894 roku Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Myślenicach.

Założycielami myślenickiego Sokoła byli członkowie ówczesnej elity, a wśród nich weterani powstania styczniowego: Edward Klebert, Piotr Pitala i Emil Schünke oraz przedstawiciele inteligencji na czele z burmistrzem Mikołajem Klakurką. Pierwszym prezesem Towarzystwa został dr. Łodziński. Po roku nowym prezesem został Edward Klebert, który sprawował tę funkcję aż do swojej śmierci w 1923 roku (w ostatnich latach jako prezes honorowy). W czasie jego przywództwa „Sokół” stał się największa i najaktywniejszą organizacją społeczna w Myślenicach. Pierwsza siedziba „Sokoła” mieściła się w magistracie, a lokal udzielił Towarzystwu burmistrz Klakurka. Od samego początku organizacja działał prężnie. Z dostępnych danych wiemy, że w 1900 roku myślenickie Towarzystwo liczyło 90 członków, spośród których 19 było umundurowanych.

W 1912 roku przy myślenickim Towarzystwie utworzono polową Drużynę Sokolą. Początkowo w drużynie ćwiczyło 80 ochotników, ale stałym szkoleniem wojskowym objęto 120 chętnych. Po wybuchu I wojny światowej dyrektor gimnazjum dr. Stanisław Pardyak przeorganizował Polową Drużynę Sokolą i spośród jej członków zostali wytypowani ochotnicy do Legionów Polskich. Grupę te uzupełniali uczniowie gimnazjum, członkowie miejscowej drużyny skautowej oraz ochotnicy. Powstał oddział liczący 160 osób, który 11 września 1914 roku przekazano dowódcy Legionu Zachodniego gen. Rajmundowi Baczyńskiemu.

W czasie wojny działalność „Sokoła” osłabła, ale nie zamarła. Równolegle do działań propagujących sport i patriotycznych, od samego początku był tez „Sokół” ostoja życia kulturalnego. Jako pierwszy przy myślenickim Towarzystwie powstał chór sokoli. Kierował nim urzędnik Witold Brandys. Przy „Sokole” działa także teatr amatorski. Myślenicka scena swoją świetność zawdzięcza Teodorowi Pitali. W 1907 roku przy „Sokole” założono pierwszą w mieście orkiestrę, którą prawdopodobnie kierował Maksymilian Firek. Po wybudowaniu Sokolni w siedzibie Towarzystwa urządzono bibliotekę.

Po odrodzeniu się państwa polskiego „Sokół” nadal był największa organizacja społeczną w Myślenicach. Towarzystwo wciąż było szkołą patriotyzmu a budynek – wciąż stanowił centrum kultury. Zmieniły się jednak okoliczności działania organizacji. W Myślenicach pojawiły się nowe stowarzyszenia zajmujący się wychowaniem młodzieży, które były promowane przez władze. Nastąpiła ponadto zmiana pokoleniowa – na stanowisku prezesa Edwarda Kleberta zastąpił Tadeusz Bursztyn.

Sport w latach dwudziestych stał się popularną forma rekreacji. Oczywiście głównym animatorem w tej dziedzinie nadal było Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, ale już nie jedynym. Tak jak przed pierwszą wojną światową, prężnie działała sekcja gimnastyczna. Ponadto we współpracy z nauczycielami wychowania fizycznego nauczano gry w piłkę siatkową, koszykówkę oraz w inne gry zespołowe (pika nożna była zakazana w gimnazjum i innych szkołach).

Ostatnim prezesem przed wojną był dr. Władysław Szumski. Pod jego kierunkiem Towarzystwo zachowało swój charakter jednak pewne zmiany nastąpiły. W latach trzydziestych uruchomiono przy „Sokole” sekcję boksu. Wprowadzono nowe umundurowanie. Obok dotychczasowych form aktywności fizycznej coraz większy nacisk kładziono na turystykę pieszą.

Wybuch drugiej wojny światowej zmienił wszystko w naszym kraju. Już 5 września 1939r. wojska niemieckie wkroczyły do Myślenic. W „Sokole” działał szpital polowy założony przez dr. Władysława Szumskiego oraz dra Aleksandra Boryczkę. Po zajęciu Myślenic Niemcy zlikwidowali szpital i zamknęli „Sokoła”. Jedną bowiem z pierwszych decyzji władz okupacyjnych była likwidacji wszystkich organizacji społecznych, kulturalnych i sportowych.

Dopiero przełom roku 1989 umożliwił odrodzenie się Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Ta największa przedwojenna organizacja społeczna została reaktywowana 10 lutego 1998 roku w siedzibie Delegatury Zarządu Regionu Małopolska NSZZ „Solidarność” w Myślenicach. Odbyło się wówczas spotkanie założycielskie, na którym podjęto uchwały: O powołaniu Towarzystwa oraz O przyjęciu statutu organizacji. Wybrano także tymczasowy zarząd w składzie: Teresa Jednaka, Witold Rozwadowski, Dorota Kłeczek, Ziemowit Kalinowski, Waldemar Kulpa, Szymon Stożek.

Początki działalności były trudne. Sam proces rejestracji przed sadem trwał prawie rok, co spowodowało wycofanie się części członków z organizacji. Pierwsze Walne zgromadzenie Członków odbyło się 1 grudnia 1999 roku w siedzibie myślenickiej „Solidarności”. Na zebraniu powołano władze Towarzystwa oraz uchwalono program działania. Pierwszym prezesem wybrano Witolda Rozwadowskiego, a członkami zarządu zostali: Ziemowit Kalinowski, Ignacy Paniak, Bolesław Podsiadło, Maciej Kłeczek, Jacenty Szybowski. Na członków komisji rewizyjnej zostali wybrani: Jan Ostrowski, Zbigniew Janus i Adam Boguta. Za najważniejsze zadanie uznano, obok propagowania idei „Sokoła” i przywrócenia pamięci o przedwojennej działalności Towarzystwa, stworzenie stałych sekcji sportowych.

Już ma drugim posiedzeniu Zarządu, 19 grudnia 1999 roku, powołano pierwszą sekcję – judo. Jej kierownikiem został Grzegorz Lech. Sekcja rozpoczęła działalność od marca 2000 roku. W tym samym czasie rozpoczęła działalność druga sekcja – tańca towarzyskiego, która powstała na bazie Klubu „Tango”. Pierwszym kierownikiem sekcji był Ryszard Róg. We wrześniu powołano nową sekcje sportową – pływacką, a jej kierownikiem wybrano Marka Mikosia. Zajęcia rozpoczęły się w listopadzie, w nowo oddanej do użytku krytej pływalni „Aquarius”. Zajęcia prowadzili trenerzy Ewa Funek i Andrzej Pułka.

Dynamiczny rozwój organizacji przyciągnął wielu nowych członków. W kwietniu 2001 roku było już 58 członków. Rok ten był dla Towarzystwa przełomowy. Oprócz trzech sekcji dla dzieci i młodzieży, pojawiły się grupy dla dorosłych amatorów – dwie działające przy sekcjach judo i tanecznej i jedna samodzielna – koszykówki. W tym czasie było już 185 członków uczestników zajęć oraz 80 członków zwyczajnych.

16 października 2002 roku nastąpiło uroczyste otwarcie siedziby Towarzystwa w Budynku „Sokoła”. Pół roku później TG „Sokół” przejął prowadzenie Środowiskowej Świetlicy Socjoterapeutycznej na zlecenie gminy Myślenice.

Zaledwie po siedmiu latach swojej działalności, „Sokół” stał się największa organizacją pozarządową ziemi myślenickiej. Towarzystwo prowadziło działalność w kilku obszarach: sporcie, kulturze, pomocy społecznej, realizując swoje nadrzędne zadanie – wychowanie młodego pokolenia. W czterech sekcjach młodzieżowych – judo, tanecznej, pływackiej, koszykówki) stale ćwiczyło przeszło 300 dzieci i młodzieży. W tym czasie powstała kolejna sekcja – muzyczna. W marcu 2007 roku powstały dwie nowe sekcje – cheerleaders oraz narciarstwa alpejskiego. W następnych latach powstała również sekcja strzelecka.

Obecnie Towarzystwo nie zmienia metod działania. Nadal główna praca koncentruje się na prowadzeniu zajęć w sekcjach sportowych, organizowaniu wypoczynku zimowego i letniego dla dzieci i młodzieży oraz organizowaniu imprez okolicznościowych i zawodów sportowych. W chwili obecnej myślenicki „Sokół” zrzesza ponad 900 dzieci i młodzieży.